نگاهی به دیروز، امروز و فردای اتوبوس های شهری

مترجم: عادل نجفی | سال‌های زیادی از فعالیت اتوبوس‌های درون شهری برای جابه جایی شهروندان در ایران و دیگر نقاط جهان می‌گذرد، اما هنوز کسی نمی‌داند دقیقا اولین سامانه حمل ونقل عمومی درون شهری اتوبوس یا مینی بوس از چه سالی آغاز به کار کرده است. آن طور که در منابعی مانند موزه حمل ونقل منچستر در انگلستان و برخی نشریات محلی در شهر نانتس فرانسه آمده است، پاریسی‌ها در سال ۱۶۶۲ میلادی اولین شهروندانی بودند که حمل ونقل عمومی با اتوبوس را تجربه کردند. چیزی در حدود ۲ قرن پس از آن‌ها و در حدود سال ۱۸۲۴، اهالی منچستر از یک سرویس مشخص رفت وآمد اتوبوسی از خیابان بازار در شهر منچستر تا منطقه‌ای به نام پِندِلتٌن در سالفورد استفاده می‌کردند. اهالی نیویورک ۵ سال پس از انگلیسی‌ها در ایالات متحده، نخستین آمریکایی‌هایی بودند که از اتوبوس برای تردد درون شهری استفاده کردند.

سبک زندگی اتوبوسی
سالانه میلیون‌ها نفر در شهر‌های جهان با اتوبوس‌های درون شهری و حومه‌ای جابه جا می‌شوند. انتخاب شاخص برای تعیین نسبت ناوگان حمل ونقل اتوبوس رانی در هر شهر و نقطه جمعیتی با توجه به ظرفیت‌ها و راهبرد‌های کلان مدیریتی انجام می‌شود، اما به طور کلی برآورد‌ها در ایالات متحده نشان می‌دهد به ازای هر ۱۰۰۰ شهروند به طور متوسط به یک دستگاه اتوبوس نیاز است. آماری که در اتحادیه اروپا یک ونیم دستگاه اتوبوس لحاظ شده است.
ارائه امکانات و خدمات به مسافران و همچنین رانندگان اتوبوس‌های شهری می‌تواند سرانه استفاده از آن‌ها را افزایش دهد. برای نمونه در پایانه‌های مسافربری که حجم بیشتری از مسافران تردد می‌کنند، ایجاد دمای مناسب، افزایش کیفیت هوا با توجه به تردد خودرو‌های سنگین، رعایت استاندارد‌های آلودگی نوری و صوتی، مبلمان و در صورت امکان خدمات پذیرایی مانند نصب دستگاه‌های فروش خودکار نوشیدنی‌ها برای رانندگان و مسافران و حتی ارائه خدمات بهداشتی مانند نزدیکی سرویس‌های بهداشتی ازجمله مؤلفه‌هایی هستند که به افزایش رضایتمندی و استفاده شهروندان از سامانه‌های اتوبوس رانی کمک می‌کنند.
استفاده از خدمات حمل ونقل عمومی در شهر‌ها به ویژه برای شهروندانی که با مشکلات حرکتی روبه‌رو هستند، می‌تواند با دشواری‌هایی همراه باشد. استفاده از اتوبوس‌ها و دستگاه‌های کارت خوان کف پایین برای کمک به توان یابان حرکتی ازجمله این تسهیلات است. این امر در کشور‌های درحال توسعه با توجه به فرایند سریع‌تر کهولت سن، از اهمیت بیشتری برخوردار است، اما در اروپا نیز به آن توجه شده است. برای نمونه در لندن ۱۷۰ اتوبوس برای توان یابان حرکتی اختصاص یافته است که حضور آن‌ها در اجتماع و فعالیت‌های عمومی را افزایش داده است.

اتوبوس‌های آینده
طراحی و برنامه ریزی راهکار‌های عملی برای سامانه‌های حمل ونقل درون شهری بر پایه اتوبوس و مینی بوس با توجه به ۵ مؤلفه ایمنی، توجه به کاربران، محیط زیست، کارایی و صرفه اقتصادی برای شهروندان انجام می‌گیرد. به طور کلی برنامه‌ها و تسهیلاتی که برای شهروندان با سبک زندگی اتوبوسی در نظر گرفته می‌شود، بیشتر بر پایه تازه‌های فناوری و حوزه آی تی است. طراحی نرم افزار‌های کاربردی در زمینه تهیه بلیت، نقشه‌ها و مسیر‌ها ازجمله این اقدامات است؛ اما مسئله مهم در بقای سامانه‌های اتوبوس رانی در شهر‌ها که چالش مهمی در آینده به شمار می‌رود، میزان آلایندگی آن هاست. آیا بهترین، تمیزترین، منظم‌ترین و حتی ایمن‌ترین ناوگان اتوبوس‌های شهری شانسی برای حضور در شهر‌ها با میزان آلودگی زیاد هوا دارند؟ این سؤال اولین بار در دهه ۹۰ میلادی در کشور‌های اروپایی مطرح شد و بررسی میزان آلودگی، خطرات ایمنی و مصرف انرژی ناشی از تردد اتوبوس‌های دیزلی باعث شد تا به تدریج حرکت به سمت نسل نوین اتوبوس‌های هیبریدی و تمام برقی آغاز شود. درحالی که در سال ۲۰۱۷ در اتحادیه اروپا ۳۶۸ هزار دستگاه اتوبوس برقی فعال بودند، پیش بینی‌ها نشان می‌دهند این تعداد تا سال ۲۰۲۵ به یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه برسد؛ رقمی معادل ۴۷ درصد کل ناوگان اتوبوس رانی شهری در جهان!